Durfinvesteerder Blackstone heeft voor ± 793 miljoen euro aan woningen in Nederland en betaalt geen cent belasting over de huurinkomsten.

Een van de belangrijkste conclusies in de Staat van de woningmarkt 2020 van het ministerie van Binnenlandse Zaken is dat er de komende tien jaar 845.000 nieuwe woningen bij moeten komen om te voorkomen dat het woningtekort verder oploopt.

In Rotterdam wonen ongeveer 652.541 mensen (toename 2021 van 9%). 45% van de woningen in Rotterdam is huur via woningcorporaties, 35% is eigendom, koop dus, en 20% is huur via private verhuurders etc. De voorraad woningen is 318.868. Het aantal woningen dat door sloop aan de voorraad is onttrokken (denk aan o.a. Tweebos en Wielewaal) is 14.000. “Overige” ontrekking van woningen is 38.000. Dat is nogal wat. Geen idee wat dit betekent?
(Bron: CBS, aug 2021).

De gemiddelde woningwaarde in de gemeente Rotterdam is met €87.000 toegenomen van €135.000 in 2005 tot €222.000 in 2020 (dat is een stijging van 64%). Ongeveer 1/3 van de Rotterdammers is 25-45 jaar. Het gemiddelde bruto jaarinkomen per inwoner is 25.100 euro. Kop van Zuid heeft met €50.800 het hoogste gemiddelde inkomen per inwoner. Het percentage laag, middelbaar en hoog opgeleiden is ongeveer gelijk verdeeld. Dat stelt me op een of andere manier toch gerust. Aboutaleb: Rotterdam is al behoorlijk goed in balans. Houwen zo!

Vanochtend tijdens het ontbijt vond ik surfend op het web dit bericht: Anno 2021 leven er ruim 7 miljard mensen op aarde.

Sinds 1987 is het op 11 juli Wereldbevolkingsdag, World Population Day. Het UNFPA (United Nations Population Fund/Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties) heeft deze dag uitgeroepen om de aandacht te vestigen op de bevolkingsgroei van mensen op aarde.

Volgens het UNFPA kunnen problemen door overbevolking leiden tot voedsel- en water tekorten, uitputting van grondstoffen, geen goede plek om te kunnen wonen en het ontstaan van conflicten.

Ieder jaar komen er per saldo ongeveer 83 miljoen mensen per jaar bij, ongeveer de omvang van de bevolking van Duitsland. De huidige verwachting is dat rond 2023 de grens van 8 miljard wordt doorbroken, rond 2037 die van 9 miljard mensen.

Vandaag ontvangen email van Woonbron:

Geachte heer/mevrouw,
U heeft uw interesse kenbaar gemaakt voor de woning aan Troelstraweg 22 te Dordrecht. Zojuist heeft de loting plaatsgevonden en moeten wij helaas mededelen dat u niet bent ingeloot voor deze woning. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.
Met vriendelijke groet,
Woonbron Makelaars

Sinds begin februari maken we een uur radio op RADIO WORM Open City Live. Ons programma is iedere vrijdag van 17:00u—18:00u. Aanstaande vrijdag 19 februari aflevering #3: Bewoners protest tegen huisuitzetting door Vestia.

Vestia verstopt zich. De politiek verstopt zich. Er is een brief gestuurd naar Aboutaleb maar die geeft geen antwoord. Er is steun in het stadhuis van slechts 5 partijen: Denk, SP, Nida, 50 Plus, en de Dierenpartij. Zij staan voor een inclusief Rotterdam. De andere grote partijen, CDA, PVDA, VVD, D66, GroenLinks, PVV, ChristenUnie, SGP, en Leefbaar blijkbaar niet.

Een aantal bewoners krijgen het woord en vertellen hun verhaal, en aan het eind wordt de Bewonerspetitie met EISEN voorgelezen door een van de oudere bewoners van Tweebos, en in de brievenbus gedaan. Voor 1 maart verwachten we een antwoord, zegt Abel van de Bond Precaire Woonvormen, anders staan we hier weer.

Turn on and Tune in op:

WORM Radio Open City Live

Radiogarden

Hoeveel besteden mensen gemiddeld van hun inkomen aan huur? Woonlasten noem je dat, de optelling van de huur, eventueel minus huurtoeslag, het energie- en waterverbruik, de lokale lasten en de waterschapslasten. 

Op de website van de Woonbond las ik dat volgens de Lokale Monitor Wonen, een organisatie die inzicht biedt in de betaalbaarheid van (huur)woningen per regio, gemeente en soms zelfs per wijk, de gemiddelde woonlasten van huurders variëren van 25 tot 30 procent bij sociale huur tot 41 procent bij particulier/commerciële huur van het inkomen. In de film PUSH vraagt Lailani Farha, UN Special Rapporteur on the Right to Housing, zich af wat “redelijke huur” is en komt ook op 30%. Dus ongeveer 1/3 van je inkomen. Dan moet je natuurlijk wel inkomen hebben. Wat heb je nodig voor een waardig leven? Behoorlijke, betaalbare huisvesting is een van de die dingen. En dat is vervat in internationale wetgeving, zegt ze.

Woningcorporaties moeten jaarlijks minimaal 80% van hun vrijgekomen sociale-huurwoningen toewijzen aan huishoudens met een inkomen tot € 39.055, en ze moeten er voor zorgen dat de juiste woning bij de juiste huurder terecht komt. Passend toewijzen heet dat. Dit is gebaseerd op huishouden, verzamelinkomen en maximale huurprijs. Bijvoorbeeld voor een alleenstaande met een verzamelinkomen t/m 23.225 is de maximale huur 619,01. Dit is iets meer dan 30 procent.

Toen ik 25 jaar geleden in Rotterdam kwam wonen ging denk ik 30 procent van mijn inkomen naar de huur. Sommige periodes ging het financiëel wat beter dan andere, dus dan was het percentage iets hoger of juist lager. En dat is eigenlijk altijd zo gebleven. Ik woonde in het Scheepvaarkwartier waar in de jaren 1990 veel kantoren leeg stonden en hoertjes op de kade hun klanten bedienden in de auto’s. Je gleed uit over de kapotjes en moest oppassen voor naalden. In het Park waren de legendarische House parties. Maar, het was een prachtige plek, het was betaalbaar en ik kon er zelfs een atelier bij huren. Die waren toen ook betaalbaar. Alles klopte, zeg maar. In ieder geval heb ik 25 jaar lang ieder jaar traditioneel bezwaar aangetekend tegen de huurverhoging en was mijn economie zo dat ik de huur altijd kon betalen. Er was een goeie balans tussen inkomsten en uitgaven, en hoewel dit vrije huursector was, was het eigenlijk heel sociaal en betaalbaar. Rotterdam was immers de armste stad van Nederland en geen mens wilde hier wonen. In die 25 jaar is het gebouw minstens zeven keer doorverkocht. Alle zeven kopers waren zeer schappelijk, er viel mee te praten. Zij waren verbaasd dat ik boven op hun kantoorgebouw woonde en vonden het wel best. En iedere drie jaar werd het weer door verkocht als beleggingsobject. Iedereen maakte er winst op. Toen ging de laatste belegger failliet en kwam eigenaar nummer acht. Een telg van de familie Vervat. Hij had het pand voor weinig van de bank kunnen kopen. En toen ging het mis. Goed mis. Vijf jaar gezeur, bedrog en intimidatie van zijn advocaat, want hij wilde zelf op het dak wonen.

Nu zitten we in ons nieuwe huis, en is ons inkomen zo ongeveer niks. Dramatisch. We hebben de verhuurder gevraagd of de huur omlaag kon. Dat heeft hij gedaan, dat is heel bijzonder. Sinds maart zijn we op zoek naar een betaalbare sociale huurwoning en iedere keer staan we achter in de rij, ergens op positie 1646, 451, of 33. Met ons inkomen samen opgeteld zitten we in de laagste inkomensgroep. Ik vermoed dat veel kunstenaars in deze groep zitten. Al die jaren hebben we ons nooit “arm” gevoeld. Nu wel. Niet echt om vrolijk van te worden. Gelukkig hebben we in Nederland sociaal beleid, maar dan moeten die “betaalbare” woningen er wel zijn.

Maaike van de Natuurvoedingswinkel waar wij boodschappen doen leeft met ons mee. Ze zegt dat het helpt als je positief blijft en iedere dag 10x tegen jezelf zegt: “Ik zal een fijn huis vinden; Ik zal een fijn huis vinden; Ik zal een fijn huis vinden…”

.

Bronnen:
www.rijksoverheid.nl
www.woonbond.nl
De Lokale Monitor Wonen is een platform met data van alle 355 Nederlandse gemeenten. www.waarstaatjegemeente.nl

Het is jammer dat Hein de Haan, de zendeling van het CPO (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap), in 2015 is overleden. Wij hadden hem heel graag gesproken over COOPS, en vooral over Het Kameel, volgens hem ‘een van de meest zuivere CPO-projecten omdat het initiatief volledig bij de groep bewoners lag.’ Bewoners en kunstenaars hebben zelf het initiatief genomen en de uitdaging was om met zo weinig mogelijk kosten zoveel mogelijk m3 binnen de woningwetsfeer te bouwen. De 28 woonwerkhuizen werden in 1986 opgeleverd. Het gebouw heeft minder dan 2 miljoen gulden gekost en is ontworpen door Hein de Haan en CASA Architecten. Zelf woonde Hein in de Vrijburcht op IJburg, ook een CPO project.

In DASH #08 – Building Together (Delft Architectural Studies on Housing) vonden we een interview. Download hier een PDF.

Soms is het goed om even terug te kijken om te zien waar je mee bezig bent. Om op te frissen zeg maar en terug te gaan naar onze eerste uitgangspunten, en dan daaraan vast te knopen wat we tot nu toe hebben geleerd. 

In mijn blog van 27 July schreef ik: Op dit moment zijn de maatschappelijke thema’s dekolonisatie, migratie, en ecologie zeer actueel. Belangrijke thema’s, maar voor ons persoonlijk zijn dit de urgente vragen: Op wat voor plek willen (of kunnen) we wonen en werken en wat kan kunst daaraan bijdragen? Welke alternatieven zijn er in een tijd waarin ruimte steeds schaarser en duurder wordt? Wat kunnen we van die alternatieven leren?  

Ons nieuwe FGA-project gaat dus over existentie, onze existentie, maar ook over een bestaansmogelijkheid en een plek op de wereld. Maar ons project gaat ook over utopia, wat we ons kunnen voorstellen als ideale plek om te leven. En natuurlijk is dan de volgende stap hoe we die ideale plek willen vormgeven en kunnen realiseren. Een COOP starten zoals Iewan en de Warren geeft mij op dit moment de meeste hoop. Maar ja, hoe doe je dat en waar?

Amsterdam en Almere geven alle ruimte aan COOPS of CPO’s, maar ook in de provincie Gelderland liggen de beste kansen voor een CPO project. Onze eigen stad Rotterdam is hier nog lang niet op ingericht en laten de huizencrisis aan de markt over. Dit werd gisteren nog eens pijnlijk duidelijk tijdens het symposium Taking Back Housing. Annet Akkerma, de Beleidsadviseur Wonen van de gemeente Rotterdam is onder de indruk van hoe Amsterdam en Almere het aanpakken. Daar wordt volop gebouwd terwijl hier de 1st pilot met Het Rotterdams Woongenootschap maar niet van de grond komt.

Wat zijn de ambities van Rotterdam? 

In maart is het Aktieplan coöperatief wonen gepresenteerd en is een expertteam samengesteld om initiatieven 1 jaar lang te ondersteunen met max 250 uur (gratis) om een plan uit te werken. 4 initiatieven hebben zich gemeld. Dit jaar nog worden 5 gebouwen (gemeentelijk vastgoed) verkocht voor het realiseren van woningen voor middeninkomens. Verder: grond is schaars, toch is iedereen met een plan welkom. That’s it.

Die COOP Takeover duurt hier nog wel even 🙁

Here you can watch Part 1 of the symposium on Youtube

*

Part 1 of the online symposium Taking Back Housing organised by The International New Town Institute and the Independent School for the City the first two speakers Peter Kuenzli and Maarten van Poelgeest addressed two questions: 

1)What are housing coöperatives? (the possible 3rd way)

2) Why do we need more democratic forms of housing?

In her introduction Michelle Provoost states that social housing, once the Dutch pride with an impressive tradition, is now for losers. She loosely quotes Pickety. The growing housing prices leads to growing inequality. You can work all day everyday, but if you own a house (property) you will make more money. Today our economy is based on real estate as the object of speculation. This is what you call the “financialisation of the housing market”.

Peter Kuenzli explains that in 1990 we had 800 housing corporations with a stock of 55%, now in 2020 just 297 (in 355 municipalities) are left and have a stock of 30%. Some more figures. In 1990 people spent 10% of their income on rent, now in 2020 this is 38%. These are hard facts. On a personal note, at the moment we spend almost all of our income on rent.

In our FGA#38 issue Hans Widmer, the author of bolo’bolo and involved in the famous coops (Genossenschaft) Kraftwerk 1 and Kalkbreite explains that in Zürich 20% of the housing stock is coops and this model is existing for over 100 years. Zürich has 25% not for profit social housing, the so-called housing of public utility of which only 5% is city owned. Now they voted that there should become 33% coops. In Vienna the public housing is 60% and in Singapore it is 80% because there was so little land left that the city decided to build all the housing, otherwise soon nobody could live there anymore.

In Germany and Switzerland there is a strong counter movement and there are many examples where housing is taken out of the market and people live in cooperatives. Next to the existing model (monopoly) of housing corporations (55% of the housing stock) and free market project developers we desperately need a 3rd model, the coop model! with social housing for low and middle income, and where the initiative comes from the future residents. They decide how they want to live. Amsterdam signed a declaration and is actively supporting self organised not-for-profit housing initiatives, and to make these co-housing projects possible they reduced the land price. Anyway Amsterdam is owner of 80% of the land. In Rotterdam they still think the market will solve the housing crisis. In Germany and Switzerland they know the coops will, people do!

*

Also read our blog from 24 July: Leilani Farha was here! The Right to Housing.

Terwijl in Berlijn de laatste kraakpanden worden ontruimd staat hier in Rotterdam een nieuwe generatie “krakers” op. Het zijn de kinderen van vrienden die inmiddels hun middelbare school hebben doorlopen. Kraak de crisis! Het is 10 jaar geleden dat de Nederlandse regering kraken strafbaar verklaarde.

*

10 Jaar Verder! En nog steeds kan je in een wachtlijst niet wonen!

Voor meer info over de kraakbeweging: www.woningstrijd.org

*

Op 1 oktober, 2020 was het 10-jarig jubileum van het criminaliseren van kraken dmv de Wet Kraken en Leegstand.

Maar wet of geen wet, gaat kraken door! 

Schijnbaar was deze wet gecreëerd om een eind te maken aan zowel kraken als leegstand. Blijkbaar is geen van beide gelukt. Gebouwen staan nog steeds leeg en voor veel mensen blijft kraken noodzakelijk. Het is namelijk niet het bestaan van lege gebouwen dat tot kraken aanzet, maar vooral het gebrek aan beschikbare woningen.

*

Op de website lees ik:

Of je nou kraakt, huurt of op zoek bent naar een koopwoning, het vinden van een beschikbaar (en al helemaal betaalbaar) huis is een lastig gevecht.

Wachtlijsten blijven groeien terwijl huur en woningprijzen blijven stijgen door het hele land [_*]. 

In 1911 besteden mensen in Amsterdam nog zo’n 16,2% van hun inkomen aan woonlasten. In 2015 besteed men al 38,9% hieraan [_*].

En niet alleen betalen huurders gemiddeld 40% van hun inkomen om ergens te kunnen wonen, maar de meest arme en kwetsbare groepen besteden nog het meest [_*].

In de privé-sector is de situatie nog erger. Jong volwassenen die particulier huren zijn 50% van hun inkomen kwijt aan huur [_*].

Dit verschijnsel zien we in het hele land. Sinds 1996 zijn de huurprijzen nationaal gestegen met 21%, terwijl de lonen slechts met 8% omhoog gingen [_*].

Gezien de mate van uitbuiting binnen de huursector (en het feit dat kraken illegaal is gemaakt!) is het niet verbazingwekkend dat de dakloosheid in Nederland tussen 2009-2018 is verdubbeld naar bijna 40.000 mensen [_*]. Kijkend naar de huidige economische situatie voortgebracht door de pandemie, kunnen we er alleen maar van uit gaan dat deze aantallen verder blijven stijgen.

En terwijl 40.000 mensen vechten om te leven zonder plek om te wonen, staan er naar schatting zo’n 100.000 woningen leeg door heel het land [_*]. En dan zijn de tientallen miljoenen vierkante meters aan lege kantoorruimte niet eens meegerekend. Blijkbaar is de overheid vergeten om het tweede deel van hun wet uit 2010 door te voeren… Het deel dat leegstand aan zou pakken.

Dan wordt deze leegstand ook nog verborgen gehouden door anti-kraak bedrijven die ‘leegstandsbeheerders’ in gebouwen zetten. Deze bedrijven verdienen geld aan wanhopige mensen die weinig (of geen) andere opties hebben dan hun woonrechten op te geven in ruil voor een tijdelijke en extreem precaire plek om te kunnen wonen.

Anti-kraak bedrijven zijn berucht voor het zo goed als leeg laten staan van gebouwen, op een enkele eenzame leegstandsbeheerder na. Zij hebben immers genoeg aan één persoon om te kunnen beweren dat een gebouw in gebruik is en daarmee het kraken ervan te voorkomen. In Nederland zijn er maar liefst 50.000 mensen die op deze manier wonen [_*]!

Onder deze omstandigheden is kraken een noodzaak. Legaal of niet.

De trukendoos in een lijstje:

Huursverhoging

Leegstand

Dwangontruiming

Spekulatie

Verbouwing tot luxe appartementen

*

Vijf jaar na de inwerkingtreding van de 2010 wet Kraken en Leegstand zou er een evaluatie komen. Dat is ook gebeurd en de minister heeft aan de Staten-Generaal een verslag gestuurd over de doeltreffendheid en de effecten van deze wet in de praktijk. Die blijkt nihil!

Er staan nog steeds veel panden leeg en dus wordt er nog steeds gekraakt. Maar er is wel wat veranderd. Door deze kraakwet zijn er steeds meer aanbieders van anti-kraak bewoning, om de eigenaar te helpen. Tegen betaling uiteraard. Anti–kraak wonen, dat is avontuurlijk wonen adverteert Ad Hoc, daar zullen HOD, Villex, Alvast, Intervest, Camelot en alle andere aanbieders het mee eens zijn. Het is een nieuwe economie geworden. Iets waar in principe natuurlijk (met al hun goede bedoelingen) ook atelierverhuurders als SLAK in Arnhem en SKAR in Rotterdam op inspelen en dankbaar gebruik van maken.

“Op 29 januari 2019 heeft de Minister van Justitie en Veiligheid aan de Tweede Kamer laten weten dat het kraakverbod (van 2010) wat hem betreft adequaat wordt gehandhaafd. Volgens de Minister weten krakers dat zij zich schuldig maken aan een strafbaar feit en dat zij rekening moeten houden met (strafrechtelijke) ontruiming.”

In het Kamerstuk 35296 nr3 staat onder andere:

“Het onderzoek kon geen effect aantonen van het kraakverbod op leegstand of andersom.” 

Maar ook: “Krakers hebben na 2010 meer dan voorheen panden bezet die korter dan één jaar leeg staan, dan wel recent zijn opgeleverd.” En tot slot: “Tussen 2010 en 2014 is in totaal 213 keer aangifte gedaan van kraken. In deze cijfers is een sterke toename zichtbaar van slechts 10 in 2010 naar 73 in 2014. Overigens merken de initiatiefnemers hier op dat de toenmalige politiecommissaris van de regio Amsterdam zelf een fors hoger aantal ontruimingen meldde: 724 adressen tussen 2010 en mei 2015.”

Download/lees 35296

In de jaren 1980 was kraken geen probleem. Maar het ging ook wel eens goed mis zoals bij de Vondelstraat in Amsterdam. De krakers van “De Vondel” werden er net als nu bij Leibig34 in Berlijn door de politie uitgeknuppeld. Dit waren de 1st krakersrellen en voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog rolden er weer tanks door de straten van Amsterdam. Er waren meer dan 1000 ME’ers nodig om de krakers te overmeesteren. Ik was toen nog zelf geen kraker en ging samen met een vriend van mijn broer kijken. We hebben geen steen gegooid, schijters die we waren. Sinds 1 oktober 2010, 30 jaar later dus, is in Nederland kraken strafbaar en de maximale gevangenisstraf is 1 jaar. Bij gewelddadig verzet, zoals toen met “De Vondel” krijg je er 1 jaar bij. Heb je toch snel 2 jaar aan je broek hangen inclusief een strafblad.

*

Wet kraken en leegstand

Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz. enz. enz.

Allen, die deze zullen zien of horen lezen, saluut! doen te weten:

Alzo Wij in overweging genomen hebben, dat het wenselijk is kraken en leegstand verder terug te dringen en daartoe het Wetboek van Strafrecht, de Leegstandwet en enige andere wetten te wijzigen;

Download/lees hier het Staatsblad 320

*

Omdat het kraakverbod niet tot meer leegstand moet leiden, krijgen gemeenten meer mogelijkheden om leegstand te bestrijden. Zij kunnen een leegstandsverordening vaststellen waarmee pandeigenaren verplicht  zijn leegstand bij de gemeente te melden. Zo staan er in onze oude buurt het Scheepvaartkwartier al 7 jaar 3 historische panden leeg. De eigenaar Vervat die ook onze huisbaas was wil hier een trendy boutique hotel en wacht al jaren kalmpjes af tot de vergunningen rond zijn. Hij heeft geen haast en kan zich dit permitteren omdat hij veel geld heeft, heel veel geld.

Maar hoeveel leegstand is er eigenlijk in Nederland en over wat voor soort gebouwen hebben we het dan? Hierover meer in een volgende blog.

Klussers en beleggers opgelet! Een woning met potentie! Twee keer een uitroepteken. Even opletten, het is nu echt menens. Alsof ze willen zeggen: als je deze kans laat lopen dan ben je echt een sukkel. Verderop in de wervingstekst van de makelaar: “oplevering per direct”, en “prachtig stadspark voor de deur”, en “gratis parkeren”, ook voor de deur. Verder in de tekst geen woord meer over hoeveel er geklust moet worden. Met klusser bedoelen ze waarschijnlijk “starter”, iemand die voor de prijs niet te beroerd om wat muurtjes te verven. De belegger hoeft helemaal niets te doen, alleen wachten tot de prijzen nog verder stijgen en het met winst verkopen. Alles beter dan de 0% van de bank. Iedereen doet mee in dit grote maatschappelijke roulettespel schrijft Arie Lengkeek in zijn blog Huh?! #3. Ik bel de makelaar op om een afspraak te maken: “Sorry, hij is al verkocht en het contract is getekend.”

Ik zoek op Youtube de aflevering van Zondag met Lubach. Mijn god wat zijn deze mensen efficient. Daar kunnen wij van FGA nog wat van opsteken. Maar goed, hier zit waarschijnlijk een hele redactie achter en wij zijn met z’n tweeën en een aantal gastschrijvers. Arjen krijgt genoeg munitie om mee te schieten en kopt de ene na de andere pijnlijke grap in. Het publiek lacht besmuikt en weet dat hij gelijk heeft.  

Lubach knalt hem er gelijk voor. “Het gaat hard”, “het gaat heel erg hard.” We zien een grafiek van de stijgende huizenprijzen, het publiek lacht. Hij vertelt dat de afgelopen vijf jaar de huizenprijzen zijn gestegen met 32 procent en dat de starters (wij dus) daar de meeste hinder van ondervinden. Het publiek is muisstil. In een clipje zegt een makelaar dat hij 500 mensen heeft die een huis komen bezichtigen, en om het een beetje gezellig te maken heeft hij zo’n leuk Italiaans koffiewagentje laten komen. En dan deze: In Almere bieden mensen 60 procent meer dan de vraagprijs. Maar de grootste concurrenten zijn de particuliere beleggers die huizen kopen om te verhuren en niet om zelf in te wonen. Het begint nu pas echt goed tot me door te dringen. De jonge makelaar in Antwerpen zei het al tegen ons, bij een crisis stoppen mensen hun geld in vastgoed en goud.

Maar dat is het niet alleen. Volgens mij is het probleem de lage of geen rente op spaargeld. Daarom stoppen mensen met geld het in stenen. Mijn bank bijvoorbeeld, de Triodos bank, die geeft mij 0,00% rente op mijn spaargeld, en voert een negatieve rente van -0,50% in vanaf 100.000 euro aan spaargeld! Natuurlijk stop je je geld dan in stenen en goud. Niemand wil geld betalen voor het hebben van geld. Dus als de overheid echt iets wil doen aan de overspannen woningmarkt dan moet naast het zo snel mogelijk bouwen van 315.000 woningen ook deze kwestie worden aangepakt. Hoe zat het ook alweer met de bankencrisis? Fortis/ABN Amro, ING, SNS en Aegon werden gered met miljarden overheidssteun omdat ze onverantwoorde financiële constructies en vette bonussen belangrijker vonden dan rente uitbetalen aan hun klanten. En dan is er nog die andere crisis die over de wereld raast: de covid-19 pandemie. Moeten we ons geld voorlopig in een ouwe sok stoppen?

.

Lees ook het artikel van PBL (Planbureau voor de Leefomgeving) over koopstarters vs beleggers.

>Woningcorporaties starten binnen twee jaar met bouw 150.000 sociale huurwoningen<

Op 14 september heeft de Rijksoverheid een hoopgevend bericht op haar website geplaatst. Er zijn afspraken gemaakt om de bouw van woningen te versnellen. Hier een quote van minister Ollongren: “Het is fantastisch nieuws dat er nu afspraken zijn gemaakt zodat er binnen twee jaar gestart kan worden met de bouw van heel veel nieuwe huizen met een lage huur. Zo zorgen we ervoor dat er meer betaalbare woningen komen voor de mensen met een lager inkomen en kwetsbare groepen zoals daklozen.”

Ik vind “daklozen” een behoorlijk ongelukkige woordkeuze. Het stigmatiseert! omdat het direct het beeld oproept van zwervers, alcoholisten en drugsverslaafden. Maar lang niet iedereen zonder dak is aan de drank of in de war. Ze bedoelt natuurlijk al die mensen die geen woning kunnen vinden; de woningzoekenden. En die mensen zwerven echt niet allemaal over straat. Het zijn mensen die bij gebrek aan beter tijdelijk iets onderhuren of bij vrienden wonen, of bij hun ouders of op een volkstuinencomplex zitten totdat ze iets voor zichzelf hebben gevonden. Dat bedoelt ze natuurlijk. Toch!?

En omdat er 315.000 woningen te weinig zijn gaat dat op korte termijn niet lukken. Als er vanaf nu 25.000 woningen per jaar gebouwd worden duurt het nog 12 jaar totdat dit tekort is ingelopen. Maar dan zullen er weer nieuwe woningzoekenden bijgekomen zijn. De voorspelling is dat we in 2030 845.000 woningen gebouwd moeten worden (bron: Nos nieuws).

.

Hier de volledige tekst op de website van de overheid:

Minister Ollongren is vandaag met Aedes (woningcorporaties) en VNG (gemeenten) tot bestuurlijke afspraken gekomen om gezamenlijk de bouw van 150.000 sociale huurwoningen te versnellen en binnen twee jaar te groeien naar een bouwproductie van minimaal 25.000 woningen per jaar. Samen willen zij ervoor zorgen dat de bouw van deze woningen binnen twee jaar start. Daarnaast willen partijen de komende twee jaar 10.000 flexwoningen bouwen. Een gezamenlijke taskforce gaat aan de slag om de bouw van deze (flex)woningen aan te jagen. Ook is afgesproken de bouw van middenhuur en goedkope koopwoningen door corporaties te stimuleren en daartoe de marktverkenning tijdelijk buiten werking te stellen. De afspraken moeten nog worden goedgekeurd door de achterbannen van VNG en Aedes.

In mei werd al bekend dat woningcorporaties ruimschoots gebruik maken van de korting op de verhuurderheffing als ze betaalbare huurwoningen bouwen. Het zag er toen naar uit dat er op 1 juli plannen zouden liggen voor de bouw van 80.000 woningen met steun van deze regeling. Bij het sluiten van de regeling op 1 juli overtrof het aantal aanvragen de verwachtingen en sloot de teller op 115.000 corporatiewoningen. Uit een vorige regeling voor vermindering verhuurderheffing liggen nog aanvragen voor de bouw van nog eens 35.000 woningen. Het totaal aan nieuwe corporatiewoningen komt daarmee op 150.000.

Volgens minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties staat Nederland voor een grote bouwopgave. En zeker nu, ten tijde van de coronacrisis, moet alles uit de kast gehaald worden om door te bouwen. Het is daarom van groot belang dat de bouw van de 150.000 woningen zo snel mogelijk start en corporaties binnen twee jaar 10.000 flexwoningen bouwen.

Gezamenlijke taskforce

Om ervoor te zorgen dat dankzij de heffingsverminderingen geplande investeringen ook zo snel mogelijk leiden tot de bouw van nieuwe woningen, hebben Aedes, VNG en het ministerie afgesproken dat zij de bouw samen gaan bewaken en aanjagen. Hiervoor wordt nog dit jaar een gezamenlijke taskforce opgericht.

Ervaringen met het versnellen van de woningbouw uit woondeals wordt gedeeld en het gebruik van Versnellingskamers Flexwonen wordt gestimuleerd.

Bouwopgave corporaties

De bouw van 150.000 woningen draagt bij aan het terugdringen van het tekort aan betaalbare woningen. Martin van Rijn, Aedes-voorzitter: “Er wachten nog veel te veel mensen op een betaalbare huurwoning. Woningcorporaties staan te trappelen om die voor hen te bouwen. Het is goed om samen de knelpunten in de planning en voorbereiding te bekijken en op te lossen.” Corporaties zijn volgens de minister, VNG en AEDES ook hard nodig bij de renovatie en herstructurering van de bestaande woningvoorraad, de energietransitie, de huisvesting van kwetsbare groepen en de leefbaarheid van de wijken. Volgens Van Rijn is het belangrijk dat de drie partijen erkennen dat de financiële draagkracht van de corporatiesector onvoldoende is voor alle volkshuisvestelijke opgaven in de komende jaren. De afspraken zijn nu gemaakt voor deze kabinetsperiode.

Om ook in de toekomst betaalbare woningen te bouwen en de startmotor te zijn voor de verduurzaming, hebben corporaties onvoldoende middelen. De partijen benadrukken dat er voor de middellange termijn daarom nadere afspraken nodig zijn, waarvan een structurele oplossing voor de financiële positie van corporaties een onderdeel is. De minister komt dit najaar met oplossingsrichtingen. Albert Vermuë, directeur bij de VNG: “De corporaties moeten kunnen investeren in nieuwbouw en zijn ook hard nodig bij de renovatie en herstructurering van de woningvoorraad, de energietransitie en de huisvesting van kwetsbare doelgroepen en de leefbaarheid van de wijken. We hebben nu samen vastgesteld dat er een structurele oplossing moet komen voor de financiële positie van de corporaties.”

Ik luister naar de podcast Push Back Talks, the filmmaker & the advocate van de filmmaker Fredrik Gertten en Leilani Farha. De podcast heeft 12 afleveringen: The Monster (in your home); Why are People so Angry?; Airbnb: Friend or Foe?; Blackstone & Oatly: Can you sell your soul and still keep it?; The Housing Advocate’s Pandemic Prescription; Corruption: The New Normal; The Making of PUSH—The Filmmaker in the Hot Seat; Home Sweet… EVICTION; Gentrification—Don’t Touch My Cortado!; The Golden Ticket—Citizenship for Sale; The Vulture Ate My Student Housing; Shift the Focus, Shoot the Messenger, Kill the Message. 

Samen hebben ze de documentaire PUSH gemaakt over het recht op huisvesting. De synopsis: “Housing prices are skyrocketing in cities around the world. Incomes are not. PUSH sheds light on a new kind of faceless landlord, our increasingly unliveable cities and an escalating crisis that has an effect on us all. This is not gentrification, it’s a different kind of monster.The film follows Leilani Farha, the UN Special Rapporteur on Adequate Housing, as she’s travelling the globe, trying to understand who’s being pushed out of the city and why.” Fredrik Gertten volgt Leilani Farha in haar onderzoek naar de mistige wereld van durfkapitalisten, speculanten en huisjesmelkers. Stenen zijn de nieuwe valuta, en grote steden zijn speeltuinen voor de rijken, aldus een van de geïnterviewden. Kunnen we iets doen tegen de ‘vastgoedmaffia’ en waarom grijpt de overheid eigenlijk niet in?

>

Vandaag op FB een discussie over het einde van Oud-Charlois. Het begint met Maziar Afrassiabi van RIB: 

MA: “The end of Oud-Charlois. Developers took over already with the help of us art workers. Rents have skyrocketed. So sad. The classic gentrification scheme has finally reached its realization.  The last part was so fast. Its as if waking up in a different neighborhood suddenly.”

Jeroen Jongeleen answers.

JJ: “and you are part of it (we both).. with eyes wide open. ‘and all we got was this lousy free tshirt with that socialhousing corp logo’”

MA: “totally. We even did workshop on gentrification with wdka students last year in Rib.”

Witske Eeken reacts.

WE: “at least you got a tshirt guys we are getting a good fuck”

Rossella Biscotti follows the discussion and chips in.

RB: “So sad!!!! I remember visiting the flats with an empty street/neighborhood and all artists running in and out choosing apartments. Rotterdam really changed.”

…

Zeker, Rotterdam is enorm veranderd, maar waarom waren die huizen eigenlijk leeg, en waar zijn die mensen gebleven? We hebben het over 2004, de tijd van de Groeibriljanten. En nu, ongeveer 15 jaar later gaat het heel snel. Twee jaar geleden kwamen de bakfietsmoeders uit Amsterdam en een jaar later schoten de huizenprijzen door het dak. Dit probleem is niet de schuld van de kunstenaars-als-gentrificatie-machine, “it is a different kind of monster.” De woningcorporaties voeren het beleid uit. Al meer dan 20 jaar draait de PR-machine op volle toeren om toeristen en mensen met een “goed” inkomen naar de stad te lokken. Nou, dat is eindelijk gelukt! Maar wat is er eigenlijk gelukt? Rotterdam heeft volgens mij een enorm calimerocomplex en zet daarom in op het verleiden van mensen met midden- en hogere inkomens om hier te komen wonen. Ze baalt van haar ‘arme bewoners’ en jaagt ze samen met de junkies en de kunstenaars de stad uit om plaats te maken voor nieuwe succesvolle stadsbewoners. “OPZOUTE!”

De Tweede Kamer riep op om de huren te bevriezen maar minister Ollongren van Binnenlandse Zaken weigert dat. Eerder schreef ze in een brief aan de Tweede Kamer: “Iedereen in Nederland moet prettig kunnen wonen in een fijne leefomgeving”, en wil ze dat de woningbouwcorporaties meer bouwen om het tekort in te lopen. Volgens CBS is dit tekort 315.000 woningen.

Woningcorporaties hebben de afgelopen 5 jaar er maar 729 sociale huurwoningen bij gekregen. Dat hadden er minstens 150.000 moeten zijn. Dan hadden Nienke en ik nu zo een nieuw huis gehad met sociale huur.

Nienke heeft gisteren een link gepost naar het radiointerview met Cody Hochstenbach bij NieuwsBV. Nieuwsgierig naar wat hij te zeggen heeft heb ik het uitgeschreven voor onze blog.

…

Cody Hochstenbach, sociaal geograaf Universiteit van Amsterdam op de radio bij NieuwsBV: download het proefschrift hier.

CH: “Nederlandse bevolking is gegroeid en er komen vooral woningen bij in de koopsector. Het is geen toeval dat dit gebeurt en is ook niet onverwacht. Dit is bewust woonbeleid en hier wordt al jaren op aangestuurd.” 

De oorzaken tekort sociale woningen?

CH: “De belangrijkste oorzaak is de invoering van de verhuurdersheffing in 2013. Dit kost de woningcorporaties ongeveer 2 miljard euro per jaar. Dit geld kan dus niet naar nieuwbouw, onderhoud, of lagere huren. De VVD is nu nog de enige voorstander van deze maatregel. (red. sinds 2010 hebben we Kabinet Rutte I, II, en III) Voor de invoering in 2013 bouwden de corporaties ongeveer 30.000 sociale woningen per jaar. Sindsdien is dat niet meer dan 15.000, dus een halvering.”

Wat is de gedachte achter dit beleid?

CH: “De afgelopen 30 jaar moesten mensen zichzelf steeds meer zien te redden en iedereen moest z’n eigen huis kunnen kopen om zo vermogen op te bouwen. De sociale huursector is doelbewust verkleind tot een “laatste redmiddel”, als het echt niet anders meer kan. De VVD is leidend in dit beleid om de markt te stimuleren, maar in principe stonden alle partijen hier achter, ook de PvdA.” 

Wat zijn de concrete gevolgen?

CH: “De behoefte aan betaalbare woningen neemt toe maar de voorraad neemt af. Concrete gevolgen zijn langere wachtlijsten, hogere woonlasten, dus ook een toename van het aantal mensen dat in de problemen komt. Maar ook een groeiende kloof tussen kopers die genieten van allerlei voordelen en huurders die gemarginaliseerd worden. Meer woononzekerheid, minder woontevredenheid, en de afgelopen 10 jaar is het aantal daklozen verdubbeld.

Mensen blijven zitten waar ze zitten ook al is de woning te duur, jongeren blijven thuis wonen omdat ze niets kunnen vinden, en mensen die niets kunnen vinden worden dakloos.” 

Wat zou een oplossing zijn?

CH: “Nederland heeft een rijke traditie in de volkshuisvesting en stond internationaal bekend als een goed voorbeeld. Dat is afgebroken. Ik pleit voor volkshuisvesting met sociale woningen niet alleen voor de laagste inkomens maar ook voor midden inkomen. Dat betekent dat er heel veel geïnvesteerd moet worden in betaalbare woningen. Te beginnen met het afschaffen van de verhuurdersheffing van 2 miljard.” 

Wat is er mis met de eis dat er een bepaald percentage sociale huurwoningen gebouwd moet worden?

CH: “Amsterdam kiest er voor om 40% sociale huur toe te voegen, maar andere gemeenten kiezen voor een lager percentage. Afspreken om op z’n minst 30 to 40% betaalbare sociale huurwoningen toe te voegen in alle bouwprojecten lijkt me een goede eerste stap. Maar voor marktpartijen moet het winstgevend blijven, dus daar moet dan een woningbouwcorporatie bij betrokken zijn of er moet financiële compensatie tegenover staan. Het is aan het Rijk om de regie te nemen en bereid zijn om hierin te investeren. Ik verwacht geen grote veranderingen meer van Rutte 3 op de woningmarkt. Wel zal er 200 miljoen worden afgetrokken van de verhuurdersheffing om te investeren in betaalbaarheid. De huren in de sociale huursector zijn de afgelopen jaren flink gestegen. Die 200 miljoen moet de betaalbaarheid ten goede komen maar is ook een sigaar uit eigen doos. Het is echt afwachten wat de volgende verkiezingen gaan doen.”

(Bron: De NieuwsBV maandag 14 september)

Mijn zoektocht naar een huurhuis op de vrije markt brengt aan het licht hoe absurd de regels zijn. De huurprijs voor het nieuwbouwhuis in een groeigemeente onder Amsterdam is 780 euro per maand. Dat is slechts 42,86 meer dan de maximale huur voor een sociale woning. Dus best ok. Komt nog wel iets bovenop voor water en elektra. Wij kunnen dit betalen (als we dat zouden willen) en past ook wel in onze huurgeschiedenis van de afgelopen 10 jaar.

Maar nu komt het addertje. Om in aanmerking te komen moeten onze twee bruto jaarsalarissen samen minimaal 80 keer de maandhuur van de woning zijn = een inkomen van 62400 euro. Dat hebben we niet. Wat we wel kunnen aantonen is dat we de afgelopen tien jaar een vergelijkbare huur konden betalen, en dat we als borg spaargeld op de bank hebben staan. Ze lopen dus helemaal geen risico met ons.

Dit vind ik op de website van de rijksoverheid.nl:

Basisregel is dat je inkomen mag niet te hoog zijn. Woningcorporaties moeten jaarlijks minimaal 80% van hun vrijgekomen sociale–huurwoningen toewijzen aan huishoudens met een inkomen tot € 39.055 (prijspeil 2020). 10% mag naar huishoudens met een inkomen tussen € 39.055 en € 43.574 (prijspeil 2020). En 10% mag naar de hogere inkomens.

Wij passen in de eerste categorie.

Geachte heer/mevrouw,

U heeft uw interesse kenbaar gemaakt voor de woning aan Hooidrift 166 te Rotterdam. Er is besloten om zonder een open huis een loting te houden voor welke geïnteresseerden deze woning kunnen bekijken/kopen. Zojuist heeft de loting plaatsgevonden en moeten wij helaas mededelen dat u niet bent ingeloot voor deze woning. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.

Met vriendelijke groet,
Woonbron Makelaars

positie 331 van 514

positie 1642 van 1659

positie 1276 van 1640

positie 325 van 419

positie 240 van 292

positie 463 van 594

positie 586 van 759

Het is dramatisch en deprimerend, heel erg deprimerend. 

Homeruskwartier is dé grootste zelfbouw wijk van Nederland. Maar dat is niet waarom we naar Almere gaan. Deze FGA-excursie willen we combineren met een bezoek aan Studio Makkink & Bey in de Noordoostpolder. Net voorbij Utrecht bellen we Rianne Makkink op of onze afspraak nog doorgaat. Helaas, andere keer zijn we welkom. In plaats daarvan gaan we de Groene Kathedraal (1996) van Marinus Boezem bekijken.

Wij willen zien wat er gebouwd wordt in Oosterwold, een gebied van 4.300 hectare dat wordt ontwikkeld voor wonen, werken, en recreëren. Zo stellen de gemeente Almere, de provincie Flevoland, het Rijksvastgoedbedrijf, en het Waterschap Zuiderzeeland zich dat voor. Op de website van Maak Oosterwold lees ik dat er ongeveer 15.000 woningen worden gerealiseerd waarin heel veel elementen van de omgevingswet zitten. 

Bewoners kopen een stuk grond om zelf een huis te bouwen en ontwikkelen zelf het gebied. De bedoeling is dat ze aan stadslandbouw gaan doen en samen een groene omgeving organiseren. Oosterwold is een initiatief om je eigen woonomgeving naar je eigen hand te zetten. We zien alle denkbare vormen van zelfbouw, van tiny houses tot glazen kassen waarin een aantal woonmodules staan. Een idee waar wij ook al jaren mee rondlopen, alleen nu zien we dat het waarschijnlijk veel te warm is. Een kas is niet om in te wonen, die moet je tegen je huis hebben staan. Maar ook decadente kolossale landhuizen, waarschijnlijk zo uit een bouwcatalogus, met paardenbak voor het huis, met paard en paardenmeisje.

Wat is dan die omgevingswet?

Dingen “mogelijk” maken in plaats van zeggen wat niet kan. Grond wordt rechtstreeks aan eigenaren of “eindgebruikers” verkocht; de toekomstige bewoners van Oosterwold, en zij bepalen wat en hoe en nemen de verantwoordelijkheid voor hun eigen leefomgeving. Dat is waar de omgevingswet voor staat. In Oosterwold maak je niet alleen je huis maar ook je hele leefomgeving. Er is dus veel nog niet voor je geregeld zoals de wegen. Hier doen de toekomstige bewoners en de overheid alles samen.

Dit is “uitnodigingsplanologie”. Wat niet betekent dat alles totaal vrij is. De gemeente heeft nog steeds een taak, maar de invloed van de overheids is heel veel minder dan in de rest van Nederland. Wel zo verfrissend!

Oorspronkelijk was het idee dat de Groene Kathedraal zou vervallen tot ruïne, vertelt de eigenaar van het theehuis. Hij is gevlucht uit Amsterdam om hier een nieuw leven op te bouwen en de zelfgekozen ambassadeur van de Kathedraal. Hij kijkt naar de toekomst en wil alles zien opgroeien in plaats van “die ouwe troep”. Het idee is nu om de Kathedraal te behouden en oude dode bomen te vervangen. Of we wel weten dat er een positieve en een negatieve vorm is, vraagt hij, en of we ook wel weten dat hier in Oosterwold het grootste voedselbos van Europa zal komen?

Dit weekend herinnerde ik me twee prachtige verplaatsbaar houten gebouwtjes. De groene “Parasite Las Palmas” van Korteknie Stuhlmacher Architects en de zwarte kunstenaarsstudio Huis Nº19 (of Nomads in residence) van onze vrienden Bik Van der Pol i.s.m. Rien Korteknie en Mechthild Stuhlmacher. Zelf denken we al tijden over de combinatie van een landje met daarop een tweedehands romnyeloods geschakeld aan een houten directiekeet. Niet echt een architectonisch hoogstandje maar wel betaalbaar en CO2 neutraal. Het gedoe van de tiny houses staat me tegen, en toen ik prijzen zag moest ik aan de Parasite en Huis Nº19 denken en vroeg me af wat die gekost hebben. Waar zijn ze en zouden we er een kunnen overnemen om in te wonen?

In 2001 was Rotterdam de culturele hoofdstad van Europa. In het toen nog behoorlijk verwaarloosde Las Palmas op de Wilhelminapier was een architectuurtentoonstelling. Op het dak stond een groen gebouwtje. Wij zagen het vanuit ons huis in het Scheepvaartkwartier en we konden zien hoe het in een paar dagen werd opgebouwd. Een onderdeel van de tentoonstelling was Parasites: prototypes for advanced ready-made amphibious small scale individual temporary ecological houses. De Parasite Las Palmas was ontworpen als tentoonstellingsobject. Het was het eerste houten gebouw in Nederland gebouwd met CLT, Cross-Laminates Timber, en werd als compleet bouwpakket ter plaatse gemonteerd. Het steunde op de liftschacht van Las Palmas en het riool en de elektriciteit werd aangesloten op dat van het gebouw. Een parasiet heeft zijn gastheer nodig om te functioneren. Hier een link naar Rotterdamse Dromers: https://rotterdamsedromers.nl/2020/01/08/bouwen-in-rotterdam-staan-we-aan-de-vooravond-van-een-houten-revolutie/

Wij zijn een aantal keren in de groene Parasite geweest. In 2005 werd hij van het dak gehaald en verscheept naar Heijplaat-RDM. We zagen hem liggen toen er in 2010 de eerste opening was van het museum Boijmans in de Onderzeebootloods met Atelier van Lieshout. Toen we Mechthild opbelde om te vragen wat de plannen waren met de Parasite zei ze dat we hem wel mochten hebben. Maar ja, we konden er toen jammergenoeg helemaal niks mee. Hij mocht niet bij ons op het dak. Nu hoor ik dat hij in 2014 is geadopteerd door Maarten van Gent, een kunstenaar die woont op het Quarantainegebied op Heijplaat.

De zwarte Huis Nº19 werd in 2003 gebouwd voor ‘Beyond Leidsche Rijn’ om kunstenaars uit te nodigen voor een bepaalde periode in de nieuwbouwwijk Leidsche Rijn te wonen en te werken. Beyond was een verkenning van kunst, stad en het landschap. Huis Nº19 is na bijna 20 jaar op verschillende locaties te hebben gestaan in Leidsche Rijn verplaats naar z’n laatste standplaat bij de Metaalkathedraal, aan de rand van de stad in De Meern waar de nieuwe “eetbare woonwijk” Rijnvliet wordt gebouwd, met voedselbos.  https://www.metaalkathedraal.nl/en/nieuws/de-nomads-in-residence/

Dat de woningcrisis zo snel zo ernstig zou zijn, wisten we niet toen we na 25 jaar vertrokken uit het Scheepvaartkwartier. Ineens gingen de prijzen door het dak. Ik heb spijt, verschrikkelijk veel spijt, maar ook weer niet. Wat we er voor in de plaats hebben gekregen is “een nieuwe stad” en een super fijne studio in het Wijkpaleis met geweldige mensen. Nu nog een fijn en betaalbaar huis.

Ik geloof dat we op korte termijn weinig van de woningcorporaties kunnen verwachten. De bouw ligt stil “door het stikstof probleem” zeggen sommigen. De max snelheid is naar 100 km/u, iets waar Rutte enorm van baalt. Maar ja het moet. Ik hoorde dat veel huizen worden opgekocht door aannemers die ze verbouwen tot “hokken” en verhuren aan studenten. Er staan heel veel woningzoekenden op de deur te kloppen van de corporaties. We hebben ons al voor verschillende sociale huurhuizen ingeschreven via het woningportaal. Bij een sociale woning uit 1920 in Schiedam staan we op positie 1146 van 1442. Dit is voor een kleine woning van 42 m2 met een schattig voortuintje. We zijn met z’n 1441-en kansloos.

Misschien toch plannen gaan maken om zelf iets te bouwen, D.I.Y, do it yourself? Op de website van stichting Tiny House Nederland staat een oproep aan minister Kajsa Ollongren: “Meer ruimte voor burgerinitiatieven op de woningmarkt!” In de brief aan de Tweede Kamer schrijven ze dat de woningmarkt niet alleen mag worden overgelaten aan projectontwikkelaars en woningcorporaties, en dat er genoeg ruimte moet zijn voor zelfbouw en (collectief) particulier opdrachtgeverschap (CPO). Helemaal mee eens. www.tinyhousenederland.nl

Tiny houses, zelfontworpen, off-grid en zelfvoorzienend. Je hebt ze in twee soorten. Verplaatsbaar, zeg maar een huis op wielen en wat toch géén woonwagen is, en die tijdelijk op een gedoogterrein mag staan, en een die is gebouwd op een vaste fundering waar het permanent mag blijven staan. Voor beide geldt dat het een vaste woonplaats is en bewoners moeten worden ingeschreven in het Basisregister Personen (BRP). Een tiny house is een volwaardig huis van ongeveer 15 m2, zoiets als Thoreau en Catrina Davies, tot maximaal 50 m2. Je bouwt het zelf of je koopt er een kant-en-klaar. Een hypotheek is niet nodig. Je hebt ze in de stad of in de rafelranden. Rotterdam werkt met ‘tijdelijke erfpacht’ voor enkele tiny houses in de wijk Heijplaat. Het duurste tiny house dat ik ken staat in Londen. Het is The Small House, slechts 12,8 m2, maar het kost wel 3,4 ton.

Bij het initiatief Tiny Village Kleinhuizen in Nieuwegein maken alle bewoners een bewuste een duurzame keuze in wonen en leven, en iedereen ontwerpt en bouwt zijn eigen huis, meestal op wielen.  De vergelijking met Walden ligt erg voor de hand en sommige van de huisjes zien er net zo uit. Kleinhuizen is in de herfst van 2019 verhuisd naar voormalig kamp Zeist omdat dit jaar in Nieuwegein de bouw start van een nieuwbouwwijk. In die zin waren ze de kwartiermakers of pioniers en oppassers. In april 2019 werd het voormalig asielzoekerscentrum op het militaire terrein Kamp van Zeist afgebroken en het Rijksvastgoedbedrijf was bang dat het gekraakt zou worden. Ook dit is weer tijdelijk en in de nabije toekomst zal deze locatie worden teruggegeven aan de natuur. Op hun website lees ik: “Wij zorgen voor extra sociale controle tegen kraken, vandalisme, illegale afvaldump of andere vormen van criminaliteit.” Eigenlijk zitten ze dus anti-kraak. Niet ideaal, en dat is ook de reden waarom al deze huisjes wielen hebben. Dan zijn ze ook zo weer weg. Een onderscheid tussen een tiny house en een woonwagen zie ik niet, toch schijnt hij er te zijn. Kleinhuizen in Nieuwegein had via Stichting Tiny House Utrecht een tijdelijke vergunning als experimenteel woonproject. In Zeist hebben ze een anti-kraakovereenkomst met vastgoedbeheerder HOD. www.kleinhuizen.nl

Doet me toch teveel denken aan dit versje:

Daar was eens een mannetje, dat was niet wijs;

Het bouwde zijn huisje al op het ijs;

’t Begon te dooien, maar niet te vriezen –

Toen moest dat mannetje zijn huisje verliezen.

Misschien dan toch liever zelf een stuk land kopen of voor minimaal 10 jaar pachten waar je je tiny house permanent op mag neerzetten!

In de regio van Rotterdam en Den Haag zijn de problemen in woningkrapte het grootst.  Dat lees ik in een artikel dat op 07 juli 2020 in Mijn Stad door woningcorporatie Samenwerking Vlaardingen is geplaatst. Ik kwam het tegen op hun website omdat ik wilde weten of er misschien voor ons een huis is in Vlaardingen. Ik bedoel, waarom niet? Zo spannend is Rotterdam nou ook weer niet en Vlaardingen kan ook centrum van de wereld zijn. Ze schrijven: “Door de vele en hoge lasten die corporaties betalen blijft er weinig ruimte over voor investeringen in nieuwbouw, en voor onderhoud van bestaande bouw. (…) Voor Samenwerking gaat het om 2,6 miljoen per jaar. Dat is meer dan 10% van hun begroting. De corporaties spelen de bal naar de overheid. Komt allemaal door de verhuurderheffing.

Die 315.000 woningen die er gebouwd moeten worden zie ik er op korte termijn echt niet komen. In het artikel wordt het rapport ‘Opgaven, Middelen Corporatiesector’ genoemd. Een landelijk onderzoek over de financiële capaciteit van woningcorporaties. Nou, het gaat heel slecht!

Dit schrijft minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in een 5 pagina lange brief van 3 juli 2020 aan de kamer:

“Iedereen in Nederland moet prettig kunnen wonen in een fijne leefomgeving. Om dat te bereiken, staat Nederland voor een aantal grote maatschappelijke opgaven op de woningmarkt. Woningcorporaties leveren daar een onmisbare bijdrage aan. Van hen wordt gevraagd om meer te bouwen om het woningtekort in te lopen en zo tijdens de coronacrisis hun anti-cyclische rol op te pakken. De betaalbaarheid van huurwoningen is hierbij een groot aandachtspunt en daarnaast moet de woningvoorraad aardgasvrij en verduurzaamd worden. (…)”

“De conclusie van het onderzoek is dat corporaties over onvoldoende middelen beschikken om alle maatschappelijke opgaven tot en met 2035 op te pakken. Bij handhaving van het huidig beleid en bij het volledig oppakken van de berekende maatschappelijke opgave, ontstaan vanaf 2024 op regionaal niveau financiële knelpunten en is er vanaf 2028 sprake van een sectorbreed tekort. Dat betekent dat het overgrote deel van de corporaties vanaf dat moment niet genoeg huurwoningen kunnen bouwen, verduurzamen of betaalbaar kunnen houden. Een kwart van de opgave blijft zo liggen, ter grootte van € 30 miljard. De tekorten zijn het grootst en ontstaan het eerst in de regio Haaglanden/Midden-Holland/Rotterdam. Voor de maatschappelijke opgave zijn hogere investeringsniveau’s nodig dan de afgelopen jaren. Alternatieve demografische scenario’s of een ander verduurzamingstempo veranderen enkel de maatvoering en doen niet af aan deze conclusie. Er is dus sprake van een structurele disbalans tussen opgaven en middelen, die structurele oplossingen vergt.”

Joke van der Zwaard, onderzoeker, schrijver en samen met Maurice Specht de oprichters van de Leeszaal West, was gisteren bij ons op bezoek in het Wijkpaleis om haar bijdrage aan onze blog te bespreken. Net als TENT is de Leeszaal West partner. Joke heeft drie onderwerpen waarover ze wil bloggen: 1 Een (on)fatsoenlijke samenleving, 2 De prijs van samenwonen, en 3 Omschikken of bijbouwen? 

Maar eerst geeft ze wat feedback. Ze heeft alles gelezen en vindt dat we voorzichtiger en zorgvuldiger moeten zijn met hoe we iets opschrijven. Schrijf niet “mensen die daar zelfstandig niet toe in staat zijn”, liever “voor lage inkomens”. Ik had ergens gelezen dat dit de kerntaak is van de woningcorporaties en had het overgenomen. Dit is precies hoe de corporaties het willen zien, zegt Joke, maar het punt is dat je mensen niet mag discrimineren vanwege hun inkomen. Ze heeft gelijk, erg slordig van mij! Ik zoek op wat de Rijksoverheid zegt: “Volgens de Woningwet 2015 moeten woningcorporaties zich vooral richten op het bouwen en beheren van huurwoningen voor mensen met lagere inkomens.” 

“Waarom schrijven jullie niet meer over de kunstenaars in de Wielewaal?”. Goeie vraag. Toen we bij Wilma Kuhn op bezoek waren ging het ons om de bewoners van de 345 huisjes in de Wielewaal die nog weerstand bieden en niet om de 21 huisjes die Stichting NAC (Nieuwe Ateliers Charlois) in beheer heeft. Wilma woont al 7 jaar in een van die NAC-huisjes. Ze is een “fan” van de Wielewaal en als één van de weinige kunstenaars actief deelnemer in de protesten. Iedereen kent haar. Ze is teleurgesteld over de mensen die zich niet inzetten voor het behoud, maar “last user” zijn. That’s it. Ik wil daar niet over oordelen, jammer vind ik het wel.

Om 3h hebben we een afspraak om een appartement te bekijken in Antwerpen. We kunnen echt niet blijven wonen waar we nu wonen. Te duur. We raken enorm gefrustreerd door de onbereikbaarheid van Woonnet Rijnmond en het aanbod stemt ook niet vrolijk. Iets anders vinden, iets betaalbaars met ons inkomen lijkt onmogelijk. We kijken bijna dagelijks op websites naar mogelijkheden ergens in Nederland maar ook er buiten.

In Vlaanderen is ongeveer 72 procent bewoner én eigenaar, slechts 6 procent woont in sociale koop of huur, vertelt de makelaar. Dit wordt niet door corporaties gefaciliteerd zoals in Nederland, maar door de overheid. De totale huurmarkt is zeer klein, iets meer dan 20 procent. De makelaar is een jonge gast. Ik krijg de indruk dat hij nog nooit in het appartement is geweest en weet niet precies waar het is. Hij zegt dat het een regel is dat bij een crisis mensen hun geld in vastgoed stoppen, en goud. “Sinds de uitbraak van corona zijn de koopprijzen gestegen met 6 procent.”

Anke Bangma, curator en programmaleider van TENT, platform voor hedendaagse kunst, komt langs op onze studio. Zij is een van onze drie partners samen met de Leeszaal West en het Wijkpaleis, waar wij deze zomer artists-in-residence zijn. We bespreken onze samenwerking. Door de COVID-19 loopt alles anders. De presentatie van onze nieuwe FGA publicatie met een tentoonstelling en events wordt doorgeschoven naar februari 2021 en wordt een editie van Rotterdam Cultural Histories, een samenwerkingsproject tussen “voorheen” Witte de With (formerly know as WdW) en TENT. Ik denk dat dit heel goed past bij ons project. Sowieso zijn wij voorlopig nog wel bezig met ons onderzoek.

Er is bij haar verwarring en twijfel over waar wij mee bezig zijn en wat we van haar willen. Dit brengt mij in verwarring. Ik dacht dat het helder was. Iedere kunstenaar en curator heeft zo zijn eigen onderwerp. Als die twee samenvallen dan klikt het. Ik dacht dat het klikte.

Op dit moment zijn de maatschappelijke thema’s dekolonisatie, migratie, en ecologie zeer actueel. Belangrijke thema’s, maar voor ons persoonlijk zijn nu dit urgente vragen: Op wat voor plek willen (of kunnen) we wonen en werken en wat kan kunst daaraan bijdragen? Welke alternatieven zijn er in een tijd waarin ruimte steeds schaarser en duurder wordt? Wat kunnen we van die alternatieven leren? En wat zijn de obstakels? Ons project gaat dus over existentie, leven, bestaansmogelijkheid, en utopia, wat we ons kunnen voorstellen als ideale plek om te leven.

En wie weet bouwen we over een paar jaar met een groep die ideale plek, een COOP of een Maison D’artiste. Hier in de havens van Rotterdam of ergens anders. 

Een kunstenaar is altijd bezig met de kunst én het leven. Die twee kunnen elkaar enorm in de weg zitten, is mijn ervaring. Kunst kunst is voor mij strenge concrete kunst zoals bijvoorbeeld van Jan Schoonhoven van de Nulgroep; objectieve kunst, zonder emotionele waarde waarin de kunstenaar als persoon afwezig is. Heel fijn voor mijn hoofd. Wij zijn het tegenovergestelde. Wij maken geëngageerde kunst, er is veel emotie en politiek, en wij zijn altijd zichtbaar. Wij zijn activisten en ons magazine FGA “propaganda of the word”. FGA is de kunst van kritische kunst, en wij zijn iedere keer uit op systeemverandering, zowel in de kunstwereld als de wereld waarin we leven.

Voor minder doen we het niet. 🙂

In het Canon Volkshuisvesting lees ik dat voor de 1ste woningwet van 1901 er lokaal al een paar honderd woningbouwverenigingen, stichtingen en coöperaties actief waren zónder geld van de rijksoverheid. Om dat geld te krijgen moesten ze worden toegelaten. De Vereeniging ter Bevordering van den Bouw van Werkmanswoningen in Leiden werd als eerste toegelaten. De eerste aanvraag kwam van de coöperatie Rochdale, een initiatief van werknemers bij de Amsterdamse paardentram maatschappij. Ja, dezelfde Rochdale van de Maserati-man Hubert Möllenkamp, het icoon van alles wat er mis ging in de wereld van woningcorporaties.

Wie is BPD die met Woonstad de Wielewaal wil slopen? BPD is Bouwfonds Property Development, een onderdeel van de Rabobank. Opgericht vlak na de tweede wereldoorlog in 1946 als de Bouwspaarkas Drentsche Gemeenten om nieuwe woningen te bouwen zodat mensen weer konden wonen. In 1993 beginnen ze het Bouwfonds Immobilienentwicklung in Duitsland, in 2001 nemen ze het Franse Marignan Immobilier over, en in 2013 wordt een kantoor geopend in Berlijn. Doel is betaalbare, duurzame, nieuwbouw huurwoningen voor huishoudens met een middeninkomen.

Sinds 2015 is dit de “primaire” doelgroep en is inkomensregistratie verplicht. Wat is middeninkomen? Voor sociale-huurwoning geldt inkomen tot 39.055. Dus volgens het Ministerie alles wat daarboven zit. Je maandinkomen moet minstens 4 tot 5x de huur zijn.

Hoe geloofwaardig is BPD en hoe zijn de bewoners van de Wielewaal hiermee geholpen? BPD is geen kleine corporatie, ze willen de Europese markt veroveren. In totaal hebben ze 30 kantoren. Dit gaat niet echt niet over liefdadigheid. ~~~~8}

Maar, er is goed nieuws! Sinds de nieuwe Woningwet van (1juli) 2015 kan weer iedereen een wooncoöperatie beginnen. Dat hebben de Wielewalers goed begrepen. Ik hoop dat ze de rechtszaak winnen en dat ze hun eigen plannen voor “betaalbare” woningen kunnen bouwen. Lang Leve de coöperatieve bewonersvereniging Wielewaal!

“We need to reclaim the fundamental right to housing!”

In november vorig jaar was VN-raporteur Leilani Fahra op bezoek in Tuindorp de Wielewaal en ze heeft om hun te steunen een brief geschreven aan de gemeente Rotterdam. Wij hoorden haar naam voor het eerst in februari in de Leeszaal toen de Aktiegroep Oude Westen een film- en debatavond over de ontwikkelingen op de woningmarkt had georganiseerd en de film PUSH werd getoond. Er waren ook twee lezingen, van Vincent Kompier (stadssocioloog en Berlijnkenner), en Manuel Aalbers (sociaal geograaf en hoogleraar Universiteit Leuven). Leilani Farha’s termijn als Speciale VN-rapporteur liep af in april 2020. Zij gaat verder met haar wereldwijde campagne The Shift om huisvesting weer als mensenrecht te verankeren, in plaats van als handelswaar.

Wonen is een mensenrecht! Zo simpel. In Berlijn waar de woningcrisis hoog is opgelopen zijn de slogans: Keine Spekulation en Wohnen ist keine Ware! Wonen is geen winstmachine, maar projectontwikkelaars, bouwbedrijven en  investeerders vinden van wel. In Tuindorp de Wielewaal staat er op de spandoeken: Wielewalers wijken niet voor de rijken! en Wielewalers wijken niet voor Woonstad! Woningcorporatie Woonstad en de gemeente Rotterdam weigeren al jaren om de bewoners een kans te geven hun eigen plan uit te voeren. De huidige bewoners willen 1:1 nieuw voor oud en zijn in beroep. Maar Woonstad/BPD wil het hele tuindorp met sociale huurwoningen slopen om er dure huur- en koopwoningen terug te bouwen. Deze opwaartse sociale mobiliteit bevordert ongelijkheid. Dit is een korte versie van het probleem Wielewaal.

Tuindorp de Wielewaal is in 1949 gebouwd als noodoplossing voor de naoorlogse woningnood en bestond uit 545 sociale huurwoningen. De spandoeken op het huis van mevrouw van Drunen bevestigen dat sloop het universele verhaal is van armen tegenover rijken, van machtelozen tegenover machtigen. 200 van de huizen zijn al gesloopt en de bewoners die zijn vertrokken kregen een vergoeding. Door die sloop voelen de blijvers/tegenstanders zich enorm onder druk gezet. 15 huizen zijn ooit gekocht en die mensen willen sowieso niet verkopen. En de laatste bewoners die zich blijven verzetten hebben zelf een slim en haalbaar plan voor nieuwbouw ontwikkeld: Betaalbare huurwoningen vanaf 525,- euro per maand Dat Kan!, zonder BPD/Rabobank. De uitspraak van de rechter is in november en er is grote kans dat Woonstad verliest op vormfouten.

I sort of know where I want to go with my blogs. I start by looking at examples of the individual retreating in a single residential unit, a cabin or shed, often in the countryside but close to the city. Simultaneously we look at collective co-housing projects or COOPS that claim a place in the city as a response to the shortage of affordable housing. I believe coops are a serious liberation of the housing market and the failing housing corporations. This is super exciting. It is also about being in control of how you want to live and with whom, and how much it will cost.

It is not yet clear to me what our search will lead to and what kind of place we will find to live. Probably we just have to go through all the books, newspaper material and ideas to find our position on todays housing crisis, to find our “way out”. But we have a flashlight and we are exploring, bringing the unknow to the surface like a path. We have been wondering for some time: do we want to live alone in a shed on a piece of land or together with others in a coop and have enough space for people to visit? Another urgent question is: do we want to live in the countryside or stay in the city? Or maybe we can have both?

There is another book that is important to our project: Homesick, Why I Live in a Shed by Catrina Davies. I like it that the front cover of the book is very reminiscent of Thoreau’s edition of 1854, but the drawing of her cabin is slightly more hallucinatory. And I wonder why they didn’t use a photo back then. Perhaps a drawing appealed more to the imagination of the reader than a photo. Catrina Davies is using Walden as a lens to look at the current housing crisis in the UK. She quite literally uses chapters of Walden: Economy, Solitude, Where I lived and What I Lived For, Brute Neighbours and so on but of course her story is different. Nienke and I are using various lenses. After a personal crisis in Bristol Catrina Davies moves back to Cornwall and moves into her dads shed that was once his architect’s studio before his business went under on Black Wednesday in 1992. There she writes her book. Well, she rewrites her book because after a burglary everything is stolen including her laptop with her research and writing. All they have left of value is her cello.

The shed is an old dilapidated corrugated-iron structure of 18 x 6 feet, so 5,5 by 1.80 meters, in a small hamlet with a few houses. She cleans it and repairs and installs a wood stove, and builds a table from her father’s drawing board. As I read I find myself very sensitive to clues in which hamlet her cabin is. I am obsessed with finding it. For days I drive the Google car through the landscape, picking up the book, nervously browsing through it for more directions, I finally arrive at a crossroads and see the light blue shed. Bingo!

Ongeveer één derde van alle Nederlanders woont in een huis van een woningcorporatie. Woningcorporaties zijn semipublieke instellingen die als kerntaak hebben het huisvesten van mensen met een laag- en middenlaag inkomen. Volgens Peter Boelhouwer, hoogleraar woningmarkt aan de TU Delft zijn er 315.000 woningen tekort. Ongeveer 40.000 mensen leven op straat en 80.000 op een camping of vakantiepark, en veel jongeren blijven thuis wonen. De afgelopen 15 jaar hebben een aantal corporaties zich vooral met andere dingen bezig gehouden dan hun kerntaak.

De Amsterdamse Rochdaleaffaire, de Rotterdamse PWS-affaire (tegenwoordig: Havensteder), het drama met de SS Rotterdam waardoor Woonbron 227 miljoen verloor, de Vestia-affaire, Wooninvest in Leidschendam-Voorburg, Rentree in Deventer, Servatius in Maastricht etc., hebben de woningbouwcorporaties de reputatie gegeven van graaiers. Ze worden allemaal verdacht van fraude en zonnekoninggedrag.

De conclussie van Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties in 2014 naar het stelsel van woningcorporaties en de misstanden: Een onafhankelijke toezichthouder met stevige bevoegdheden moet woningcorporaties gaan controleren. Maar wie gaat er die huizen bouwen die zij moesten bouwen? Hoe dieper we in deze kwestie gaan hoe sterker mijn overtuiging om zelf een COOP te bouwen. Maar waar en met wie? In Amsterdam heeft de zelfbouw coop de toekomst. Wethouder Laurens Ivens wil de komende 4 jaar er 14 bij.

In 2015 werd de voormalige corporatiedirecteur Henk Sligman van PWS veroordeeld tot twee jaar gevangenis voor het wegsluizen van een miljoen euro naar een Zwitserse bankrekening en valse facturen. Hij is de eerste van een reeks verdachte corporatiebestuurders. De Maserati-man en icoon van alles wat er mis ging in de wereld van woningcorporaties Hubert Möllenkamp van Rochedale, vond het heel gewoon om een Maserati als dienstauto te hebben. De wagen met chauffeur kostte 8.475 euro per maand. Hij werd in 2009 op staande voet ontslagen en in 2017 veroordeeld tot 3 jaar gevangenis. “Het hof is van oordeel dat de verdachte zich op grote schaal, voor ongeveer een miljoen euro, heeft laten omkopen. Hij heeft zich ook schuldig gemaakt aan witwassen, oplichting, het doen van een valse belastingaangifte, valsheid in geschrift en meineed.” Het OM eiste tegen Peter Solinger van Wooninvest in Leidschendam-Voorburg één jaar gevangenisstraf vanwege belastingontduiking. Hij liet zich betalen door zakenpartners van de woningbouwcorporatie en sluisde het geld door naar een Zwitserse bankrekening. Volgens de rechtbank is bewezen dat Solinger in 2003 en 2004 ruim 2 miljoen euro niet aan de fiscus opgaf. Van dit geld zou hij een huis in Frankrijk hebben laten bouwen. Hij kreeg een taakstraf van 240 uur en heeft een schikking getroffen met Wooninvest en de belastingdienst voor een bedrag van 2 miljoen euro. Tot slot de Vestia-affaire met Erik Staal, het symbool van wanbestuur en de graaicultuur, met een jaarinkomen rond de 5 ton. Begin 2012 komt het schandaal Vestia naar buiten, de grootste woningcorporatie van Nederland. Schade ongeveer 2,7 miljard die de huurders moeten opbrengen. In 2017 wordt hij gepakt en eist de officier van justitie 3,5 jaar, hij krijgt er twee. “Tien jaar lang had hij zijn vingers in de suikerpot”, en verduisterde 1,7 miljoen. De rechtbank Rotterdam acht het bewezen dat Staal zich schuldig heeft gemaakt aan vervalsing, verduistering, diefstal en witwassen. Spijt heeft hij niet echt.

Why is it possible for a group of young creative people without money and capital to build their own coop in Amsterdam, and the coop Het Rotterdams Woongenootschap can’t get it done? The examples of successful coops are clearly the Genossenschaften from Switzerland, and this cooperative form slowly wins from the corporations, we published in our FGA#38. The COOP take-over!

Chandar van de Zande, who is one of the founders of De Warren explains that it is actually not that complicated to start a housing cooperative yourself. Of course you need a group of benevolent enthusiastic people, and an architect who knows how to build an ecological wooden residential building with 36 houses and 800 m2 of common space. And more importantly, a municipality that embraces these kind of projects and makes them possible by giving support, permits and a piece of land! That is the key. Here in “hardwerken” Rotterdam, the big real estate boys and the housing corporations are in charge. And we all know what happens when people get too much power, then they start grabbing from the cash box and things go wrong. That is exactly what happened here with former CEO Erik Staal of the Vestia housing association. With a big mouth you get everything done here. 🙁

Back to De Warren, the colony of rabbits. How did they do it? They tick all the boxes: collective, self-managed, circular, sustainable, sharing economy, energy efficient, affordable rent and social. That’s what we all want. And then there is the long-term “Broedplaatsenbeleid” incubator policy in Amsterdam and two people who make initiatives like this possible: councilor Laurens Ivens and Clemens Mol, the godfather of the housing association Soweto. Is self-management the solution to the crisis in public housing? I think so because the housing corporations are not getting it done. But I also strongly believe that it is a duty of the government, because the current shortage is 315,000 homes (CBS).

De Warren claims it is the first self-build residential cooperative (coop) in the Netherlands. I find this claim biased because since 2015, 44 adults and 7 children live in the self-build coop Iewan in Lent. To make it work, they teamed up with housing corporation Talis, and had a lot of goodwill from the municipality of Nijmegen and the province of Gelderland. De Warren asked the German bank GLS for an 80% guarantee. But ultimately the goal is the same: realize your own idea of (communal) living and place and not who was first. All together now.

This other hermit I have to think of is Ted Kaczynski a.k.a. the Unabomber. He lived in a 10 x 12-ft. (3 by 3.6 m) cabin very similar to the one of Thoreau, only a bit smaller and not so nicely made. He lived close to Lincoln, Montana, from 1971 until he was arrested in 1996. For almost 25 years he lived a simple life and his original goal was to become self-sufficient and live autonomously, with little money and without electricity or running water. Such a lifestyle was not unusual in the area, I read. He glued a small sign on the wall saying, “Taking a bath in winter breaks an Indiana law.” He taught himself survival skills like tracking game, edible plant identification, and organic farming. After the arrest the FBI transported the cabin in one piece to a warehouse as evidence in court, sometime later it was put on display at the Newseum in Washington, D.C.. On a Youtube video I see a dark one-room cabin with shelves packed with stuff, a work bench, a potbellied stove and a folding bed at the side. It had just two tiny windows so it must have been very dark inside. On one of the photos I see a zithar harp hanging on the side of one of the racks. In addition to making bombs and writing his famous 30 page long 232 points manifesto Industrial Society and Its Future, the Unabomber apparently also made music.

This frontispiece is one of the most famous images in the history of architecture. The young woman represents architecture and sits on the debris of Baroque buildings. Laugier proposed that architecture should be functional and not a sugar cake decorated with ornaments. For him architecture should return to its origins, the simple rustic hut. The Primitive Hut was a concept that explores the origins of architecture and is the highest virtue that architecture should achieve, the need for shelter.

We received a package from Heleen Schröder with fife issues of Footprint, Delft Architecture theory journal. She is the English copy editor and visited us last week in our studio. In Volume 10, number 2 I find in an essay by Sam Grabowska a couple of photos he made of shelters at the US-Mexico borderland.

Vandaag op excursie naar het Voedselbos in Vlaardingen. Vanwege de corona-maatregelen waren alle rondleidingen geannuleerd, maar nu hebben we een afspraak om 15 uur. We gaan op de fiets en kunnen de ingang niet vinden. We mogen met gids Mike mee die de tweede groep rondleidt. Hij weet ongelooflijk veel van planten en laat ons van alles proeven. Je kan zelfs de bloemknoppen van de Aziatische Berenklauw eten!, zegt hij. Het Voedselbos is ontworpen met de principes van permacultuur, wat een grote diversiteit betekent en zoveel mogelijk de natuur haar gang laten gaan. Er zijn verschillende terpen en waterbekkens en een bosrand waardoor er een microklimaat ontstaat. De beplanting van al wat oudere bomen en struiken die voedsel leveren in de vorm van noten en zaden etc. heeft 120.000 euro gekost. Dit geeft ze een voorsprong van zeker 5 jaar op andere projecten die van nul af beginnen. De dikke bosrand met bomen en struiken stond er al. Waarmee ik wil zeggen dat ze niet helemaal met een kaal boeren weiland zijn begonnen. Hoewel er toch behoorlijk wat grondverzet is gedaan. Het land hebben ze kosteloos voor 20 jaar. Er zijn heel veel fruitbomen en – struiken geplant. Verschillende soorten appels, peren, frambozen en ik geloof wel twintig soorten bessen waaronder een jostibes, ze hebben ook de peperboom waarvan je de zaadjes als peper kan gebruiken, walnoot en tamme kastanje. Maar er zijn ook veel bomen en struiken waarvan het blad eetbaar is. Ik wil nog de volledige plantlijst opvragen van de ongeveer 600 bomen en struiken. In november 2015 zijn ze begonnen met planten en nu iets meer dan 4 jaar verder geeft het bos al voedsel. Toch is het moeilijk om een voorstelling te maken wat je kan gaan koken voor je avondeten, want hier pluk je niet even een courgette of een tomaat. Die zijn hier verboden.

Dit weekend doen we een paar excursies. Vandaag bezoeken we iemand in Cothen die op kleine schaal is begonnen met een voedselbos en we rijden naar Lent bij Nijmegen.

Het kan wél!, staat op een groot spandoek, duurzaam en sociaal bouwen en wonen. We zijn in Lent om het grootste strogebouw van Nederland te bekijken. De bewoners, vrijwilligers en professionele bouwvakkers hebben gezamenlijk aan dit complex van 24 sociale huurwoningen gewerkt dat is gebouwd met stro, leem en hout. Aan de buitenkant zie je al dat stro natuurlijk niet omdat het goed beschermd moet worden tegen weer en wind. Als je bouwt met stro produceer je geen bouwafval, het is biologisch afbreekbaar en de isolatie is zeer hoog. Op 1 mei 2015 zijn de bewoners er ingetrokken. Iewan is in de volksmond bekend als Strowijk.

Tegelijkertijd met Iewan ontstond er een ecologische wijk.

I am reading Walden and at the same time I started reading about Walden on the internet. For me the name Walden evokes the image of the cabin Henry David Thoreau built himself and not the place, Walden Pond. Maybe the book, the place, and the cabin are in my mind one and the same thing. The cabin is basically what we would call today an off-grid tiny house. It looks like a happy place, very bright and Spartan decorated with a bed and three chairs; “one for solitude, two for friendship, three for society.” He had a small table and a writing desk, and a fireplace. It had two large used windows that he bought cheap. In the book he made a table of the costs of building the hut with recycled material. Total: $28,12. It is just 10 x 15 ft, which is about 3 x 4,5 meters. It is interesting how the m2 of his cabin fit to the NEN1824 norm of 12 m2 of todays working spaces. And funnily enough, the workroom annex FGA archive in the house where we now live is also about 12 m2 but elongated, practically the same as in our old house. It is a very pleasant size that is somehow comfortable around your body.

But Walden really was about the experiments; baking his own bread, grow his own food and write. It was his friend Emerson who inspired Thoreau to write more and allowed him to build a cabin on a plot of land owned by him. His ideal week consisted of one day work and six day doing various other things. “I went to the woods because I wished to live deliberately, to front only the essential facts of life…”, and, “I learned this, at least, by my experiment; that if one advances confidently in the direction of his dreams, and endeavors to live a life which he has imagined, he will meet with a success unexpected in common hours.”

The cabin recalls several rustic types then popular like the small summerhouse, hermitage, and wilderness retreat. He compared it with the primitive hut of architectural theory and wanted to offer a model for the reform of domestic architecture. He stayed at Walden Pond for two years and two months, from July 1845 to September 1847. But he could have easily walked home because Walden Pond was just a mile and a half outside his native Concord, Massachusetts.

We drive to the border with Belgium for an appointment with a real estate agent. In their portfolio they also have agricultural land in Zeeuws-Flanders. We had a simple thought: if we want to regain control of our lives, we must have “our own” land, a piece of land that nobody can take from us and where we can do what we want. Even to leave it empty and let nature take its course. The piece of land on the photo is also part of that. Normally agricultural land is not that expensive but for some reason this piece is. And because it is a protected dike face, you are not allowed to do much with it. But he will check with the municipality. It is not far from the sea and on the left side of the dike is the new nature with saline water and on the other side corn is on the field. That salty water can become a big problem, something one of the apple farmers has pointed out for years. But they have lost the battle and the province has bought out farmers to return land to the sea to create “new” nature. A stupid idea.

Anyway, you are not allowed to build anything permanently on agricultural land and you are not allowed to live there either. Well, maybe in a yurt or in a wheeled caravan that you have to put away in winter. We are playing with the idea of creating a food forest. He tells us that there are more and more organic farmers in the region and not just potato and grain farmers.

I think of Catrina Davies and her book Homesick, Why I Live in a Shed. In this book, she describes how the housing crisis in Bristol is pushing her out. She shares a house with friends and lives in a small room not much bigger than a closet. Housing have become so expensive that she packs her things and goes back to Cornwall where she was born and decides to live in her father’s shed that has been vacant for years. I think she is very brave and of course she encounters a lot of obstacles. She not only overcomes these obstacles, but slowly she is also conquering the government and the rigid system.

Thoreau lived in a shed to make a statement, Catrina Davies is doing it because she ran out of other options. Frankly, our situation is starting to look a lot like hers and we are now also feeling our options are getting smaller. The apartment we rent is too expensive and finding something affordable is terribly difficult. Even in Rotterdam, the housing crisis has arrived. I will reread her book but I also want to read Walden by Thoreau!